درجات بهشت

در کتب تفسیر واحادیث روایات زیادی از پیامبر (ص) وائمه معصومین(ع) آمده که در آنها  اشاره  به  درهای بهشت شده  که نشان  می دهد بهشت هشت تا در دارد و جهنم  طبق  آیه  قرآن  هفت  در دارد.
پیامبر (ص) می فرماید:
بهشت دارای هشت در است.<< بحار الانوار.ج 8. ص 922و129>>
جهنم هفت در دارد و برای هر دری گروه معینی از آنها تقسیم شده اند.<<حجر/44>>
امام صادق(ع) از پدرش از جدش، از امیر المومنین علی (ع) نقل می کند که فرمود:
<< بهشت دارای هشت در است، دری  است که از   آن  پیامبران  و  صدیقان  وارد می شوند، و در  دیگری  است که از  آن شهیدان و  صالحان  وارد میشوند و  از  پنج در دیگر شیعیان و دوستان، وارد میشوند و من  همواره  بر صراط ایستاده دعا می کنم و میگویم:  خدایا!  شیعیان  و دوستان  و یاران  و کسانیکه در  دنیا  مرا   دوست می داشتند  سالم و از خطر دور بگردان>>

در این هنگام از دل عرش ندایی  می رسد که : دعایت را مستجاب کردم و شفاعتت را در حق پیروانت  پذیرفتم، آنگاه هر فردی از شیعیان و دوستان و یارانم و آنهایی که با دشمنانم با گفتار و کردار مبارزه کرده اند، می توانند هفتاد هزار نفر از همسایگان و نزدیکانشان را شفاعت کنند. و از در هشتم سایر مسلمین از کسانی که  به لااله الا الله شهادت  می دهند و  در  دلشان ذره ای  از دشمنی ما اهلبیت وجود ندارد،  داخل بهشت خواهند  شد. مطابق  آیات  قرآن  بهشت  هشت  نام دارد و شاید نام درهای بهشت را که به عدد  هشت خواندند از آن بابت باشد.

نامهای بهشت

جنتان(دو بهشت)

جنات النعیم

جنات عدن

جنات الماوی

جنه الخلد

جنات الفردوس

جنت عالیه


این تفاوتها شاید به خاطر اعمال افراد است که بر اساس عدل الهی هر کسی در درجه ای قرار می گیرند چنانکه
 امام صادق (ع) می فرماید: <<نگویید  بهشت  یکی است،  زیرا خداوند  می فرماید: پایین ترین از آن ، دو بهشت  دیگر  است  و  نگویید  یک  درجه است،  چرا  که خداوند  می فرماید:  درجاتی است  بعضی بالاتر از بعضی دیگر، واین تفاوت به خاطر اعمال آنها است.>> تفسیر مجمع البیان، ج9،و10، ص210

از روایات می توان فهمید که مردم از لحاظ ارزش کارهایی که کرده اند، دارای موقعیتهای مخصوصی هستند که از درهای معینی که تناسب با اعمال  آنها  دارد، وارد بهشت می شوند و آن عبارتند از:

باب المجاهدین
باب المصلین(در نماز گزاران)
باب الصائمین(روزه داران)
باب الصابرین(صبر کنندگان)
باب الشاکرین(شکر گزاران)
باب الذاکرین(یاد آوران خدا)
باب الحاجین(حج کنندگان)
باب اهل المعروف که امام صادق(ع) در این مورد می فرماید: <<در کارهای نیک  با برادرانتان  رقابت کنید  و از  اهل معروف باشید،  زیرا  برای  بهشت  دری  است که به  آن  در معروف می گویند و داخل آن نمی روند و مگر  کسی که در دنیا کارهای نیک انجام داده است>>نور الثقلین ، ج4،ص506

چگونگی درجات بهشت


عدالت خداوند ایجاب می کند که بهشت دارای درجات متنوع باشد جایگاه بعضی همچون ستارگان آسمان نسبت به اهل زمین باشد. و بعضی همچون گناهکاران  آزاد شده از جهنم، در پایین ترین درجات بهشت زندگی کنند .

در تفسیر امام علیه السّلام است که رسول خدا صلّى اللَّه علیه و اله فرمود: اى گروه شیعیان از خداوند بترسید، بهشت از دست شما نمی ‏رود اگر چه گناهان شما موجب شود که شما از ورود در آن تاخیر داشته باشید، اکنون براى بدست آوردن درجات بهشت با هم مسابقه دهید.(ایمان و کفر-ترجمه الإیمان و الکفر بحار الانوار،ج‏1، 278 )

در بعضی از اخبار آمده است که فاصله هر درجه ای از درجه دیگر صد سال راه است. و در بعضی، سخن از فاصله بین زمین و آسمان است .

«إنّ أهل الجنّة لیتراءون أهل الغرف فی الجنّة کما تراءون الکواکب فی السّماء؛ اهل بهشت صاحبان غرفه‏ هاى بالا را چنان می ‏بینند که شما ستارگان آسمان را می بینید.»


اما به هر حال بهشت، بهشت است. پایین ترین درجه آن نیز از بالاترین درجات دنیا برتر است.
چنانکه پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: یک وجب از بهشت بهتر است از دنیا و هر چه در آن است.(الحکم الزاهرة با ترجمه انصارى 248)
اما درباره تعداد درجات آن در برخی از روایات سخن از برابری آن با شماره آیات قرآن است .
«بر شما باد بخواندن قرآن که درجات بهشت به شماره آیات آنست و روز قیامت به قارى قرآن گویند بخوان و بالا رو و هر آیه که بخواند یک درجه بالا رود.(امالى شیخ صدوق-ترجمه کمره‏اى، متن  359)»


اما کسی که وارد بهشت شود در هر شان و مرتبه و درجه ای که قرار داشته باشد، از یک سری خدمات عمومی بهشت و از امتیازات کلی زندگی بهشتی برخوردار می شود. از جمله  اینکه در بهشت، مرگ و بیماری، غم و اندوه،  رنج و درد وجود ندارد. هیچ نوع عذاب روحی و جسمی بهشتیان را آزار نخواهد داد؛ که اصلا آزار و سختی با اصالت بهشت سازگار نیست.
✅بنابراین افراد رده های پایین تر به ممتازان رده های بالاتر حسرت نمی برند. حسرت از جمله عذابهای سخت روحی است که در بهشت راه ندارد. این افراد همچون کودکانی هستند که از بازی های کودکانه متلذذ می شوند و هیچ درکی از لذتهای بزرگتری همچون لذات جنسی ندارند و آرزوی آن را هم در سر نمی پرورانند. زیرا برای متلذذ شدن به لذاتی بزرگتر، لازم است که کودک بالغ شود و ظرفیت ها و تواناییهای لازم را بیابد تا ادراک لذت برایش میسر شود .



نعمات بهشتی متناسب با درجات

نعمات بهشتیان اعم از مادی و معنوی همه بر اساس شان و مرتبت ایشان تقسیم می شود. لذا اگر چه همه از قصرهای مجلل و همسران و دیگر نعمات بهشتی برخوردارند، اما کیفیت آنها متناسب با درجاتشان فرق دارد. من جمله میزان دیدار و همنشینی با بزرگان بهشتی همچون پیامبران و امامان نیز بسته به درجات بهشتیان متغیر است. همچنین بالاترین نعمت بهشت که بنابر نقل، لذت درک خدا و رضایت اوست، نیز بستگی به شان بهشتیان دارد .
روای گوید از حضرت رضا علیه السّلام پرسیدم: نظر شما در باره این حدیث که أهل حدیث نقل می ‏کنند: «أهل ایمان از منازل و مقامات خود در بهشت، خدا را زیارت می ‏کنند» چیست❓

حضرت رضا علیه السّلام فرمود: اى أبا صلت، خداوند تبارک و تعالى حضرت محمّد صلّى اللَّه علیه و آله را بر تمام مخلوقین، حتى فرشتگان و انبیاء عظام، برترى داده است، و بیعت کردن با او را به منزله بیعت با خود ساخته و زیارت و دیدار پیامبر را در دنیا و آخرت به منزله زیارت و دیدار خود شمرده است،... و درجه و مقام پیامبر صلّى اللَّه علیه و آله در بهشت از تمام درجات بالاتر است، پس هر کس از درجه و مقام خود در بهشت؛ آن حضرت را زیارت کند، خداوند تبارک و تعالى را زیارت کرده است.


ازالقاب و مراتب بهشت چه می دانید⁉️

همان طور که می دانیم ، هر کس و هر چیزی با توجه به ویژگی هایش ، لقبی را به خود می گیرد که بیانگر اوصافش می باشد .
خداوند نیز خود و مخلوقات خود را ازاین امر مستثنا نکرده و در کتاب جاودانش القابی را برای بهشت برین مشخص کرده  است .

القاب بهشت خداوند

دارالسلام
در قرآن آیات بسیاری بر وجود نعمت‏های مادی تصریح دارد که نقطه شروع آن نعمت‏ها ، صحرای محشر است که از آنجا بهشتیان به دارالسلام که یکی از القاب بهشت است خوانده می‏شوند:" وَاللّهُ یَدْعُو إِلَى دَارِ السَّلاَمِ وَیَهْدِی مَن یَشَاء إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ ."1 دارالسلام نمایانگر محیطی آرام و امن است که سراسر صفا و صمیمیت بوده و صلح و آرامش در آن موج می‏زند .


این رستگاران با هدایت نوری که جلو روی آنها می‏درخشد و مسیر را برای آنها روشن می‏کند به سوی بهشت می‏شتابند و در همان حال بشارتِ بهشت ‏هایی به آنها داده می‏شود که از زیر درختانش نهرها جاری است : " یَوْمَ تَرَى الْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِنَاتِ یَسْعَى نُورُهُم بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَبِأَیْمَانِهِم بُشْرَاکُمُ الْیَوْمَ جَنَّاتٌ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا ذَلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ ."2 و آثار بشارت که حاکی از مسرّت باطنی آنهاست ، در چهره ‏های آنها کاملاً نمایان است ،" وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ نَّاعِمَةٌ  لِسَعْیِهَا رَاضِیَةٌ "3.


در مدخل بهشت ، فرشتگان نگهبان با پیام :
" ادْخُلُوهَا بِسَلاَمٍ آمِنِینَ "4 به آنها خوش‏آمد می‏گویند و آرامشی کامل را که نمایانگر خروج هرگونه کینه و کدورتی از سینه‏های آنهاست به آنها بشارت می‏دهند :" وَنَزَعْنَا مَا فِی صُدُورِهِم مِّنْ غِلٍّ إِخْوَانًا عَلَى سُرُرٍ مُّتَقَابِلِینَ ". 5
نکته لطیف این که کلمه نزع از معنای خاصی برخوردار است و آن این است که چنان از دل‏های آنان غل و غش و کینه و کدورت را بیرون می‏کشیم که گویی هرگز آلودگی و کدورتی نداشته‏اند .


دارالارث
بهشت را به پرهیزگاران به ارث می‏دهند:« تِلْکَ الْجَنَّةُ الَّتِی نُورِثُ مِنْ عِبَادِنَا مَن کَانَ تَقِیًّا .»6
 ارث در دنیا مالی است که بدون هیچ رنج و زحمتی به دست می‏آید و در مالکیت آن هیچ جای شک و شبهه نیست ولی بهشت، ارثی است که مؤمنان در مقابل اعمال صالحی که در دنیا انجام داده‏اند از آن بهره‏مند می‏شوند .


دارالمقام
بهشت ، دارالمقام یا دارالخلد است و این وصف ، بیانگر این نکته است که رستگاران بهشتی برای همیشه در آنجا مخلدند ، چون بهشت جایگاهی است که کسی از آن بیرون نمی‏رود و به مکان دیگری کوچ نمی‏کند و هیچ‏گونه رنج و مشقتی به او نمی‏رسد و از همین‏روست که بهشتیان زبان به حمد و ستایش حق می‏گشایند و شکرگزار خداوندی می‏شوند که هرگونه حزنی را از آنها برطرف کرده است: " وَقَالُوا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَذْهَبَ عَنَّا الْحَزَنَ إِنَّ رَبَّنَا لَغَفُورٌ شَکُورٌ ، الَّذِی أَحَلَّنَا دَارَ الْمُقَامَةِ مِن فَضْلِهِ لَا یَمَسُّنَا فِیهَا نَصَبٌ وَلَا یَمَسُّنَا فِیهَا لُغُوبٌ ."7


فوز عظیم
بهشت " فوز عظیم" است . یعنی جامع بین نعمت‏های مادی و معنوی است و مژده‏ای است به مؤمنان به جهت معامله‏ای که با خدا کرده‏اند و نشان‏دهنده این است که خداوند ، تنها خریدار مال و جان مؤمنان است :" إِنَّ اللّهَ اشْتَرَى مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أَنفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُم بِأَنَّ لَهُمُ الجَنَّةَ یُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللّهِ فَیَقْتُلُونَ وَیُقْتَلُونَ وَعْدًا عَلَیْهِ حَقًّا فِی التَّوْرَاةِ وَالإِنجِیلِ وَالْقُرْآنِ وَمَنْ أَوْفَى بِعَهْدِهِ مِنَ اللّهِ فَاسْتَبْشِرُواْ بِبَیْعِکُمُ الَّذِی بَایَعْتُم بِهِ وَذَلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ ."8



مراتب بهشت برین


جنت نعیم
اولین مرتبه از مراتب بهشت جنت نعیم است که همان بهشت افعال است. پوینده راه حق در این بهشت با نعمت‏هایی چنان وسیع روبه ‏رو می‏شود که در تصور نمی‏گنجد : " یُطَافُ عَلَیْهِم بِصِحَافٍ مِّن ذَهَبٍ وَأَکْوَابٍ وَفِیهَا مَا تَشْتَهِیهِ الْأَنفُسُ وَتَلَذُّ الْأَعْیُنُ وَأَنتُمْ فِیهَا خَالِدُونَ ." 9


توضیح این‏که واژه نعیم هفده بار در قرآن کریم آورده شده که همه درباره نعمت‏های عظیم بهشت است، غیر از آیه " ثُمَّ لَتُسْأَلُنَّ یَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِیمِ "10 که همه مفسران بر این عقیده‏اند که منظور از نعیم در آیه مذکور، نعمت ولایت است . چون مراد از نعیم ، مطلق نعمت‏هاست که خداوند به انسان ارزانی فرموده و مسلماً نعمت ولایت اهل بیت (ع) ارزنده‏ترین مصادیق نعمت است .

جنت عدن
جنات عدن از عالی‏ترین مراتب بهشت است و با توجه به معنای لغوی کلمه عدن ، این مکان ، در وسط و متن بهشت قرار دارد. فرشتگان از هر دری برای تهنیت وارد شده و به جهت صبر و استقامتی که رستگاران بهشتی از خود نشان داده‏اند سرانجامِ زیبا و نیکویی را به آنها بشارت می‏دهند و هریک از نزدیکان آنها را که شایسته باشند با آنها وارد بهشت می‏کنند : " سَلاَمٌ عَلَیْکُم بِمَا صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ ." 11

جنت فردوس
فردوس بالاترین مراتب بهشت است . از رسول خدا(ص) وارد شده است که: « خداوند فرمود : من برای بندگان صالح خود چیزهایی را مهیّا کرده‏ام که هیچ چشمی ندیده و هیچ گوشی نشنیده و بر هیچ دلی خطور نکرده است ، از این نعیم بهشتی که من شما را آگاه کرده‏ام سخن نگویید و دست از کنجکاوی بردارید و اگر می‏خواهید اجمالاً در این ارتباط چیزی بدانید ، این آیه را قرائت کنید : " فَلَا تَعْلَمُ نَفْسٌ مَّا أُخْفِیَ لَهُم مِّن قُرَّةِ أَعْیُنٍ جَزَاء بِمَا کَانُوا یَعْمَلُونَ " » 12

فردوس بهترین و برترین مراتب بهشت است و با این‏که طبع تحول‏طلب انسان دائماً تقاضای دگرگونی و تنوع می‏کند ، ساکنان فردوس هرگز تقاضای نقل مکان و تحول نخواهند کرد : "إنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ کَانَتْ لَهُمْ جَنَّاتُ الْفِرْدَوْسِ نُزُلًا ، خَالِدِینَ فِیهَا لَا یَبْغُونَ عَنْهَا حِوَلًا ."13

غرفه ‏های بهشت هم از نظر جایگاه و هم از نظر پایگاه در اعلی مراتب بهشت است ، زیرا اهل تقوا از نظر جایگاه در عمارات بلندی که به اطراف اشراف دارد ، قرار دارند و از نظر پایگاه نیز در مقام والایی قرار دارند .
این بود توصیف اندکی از القاب و مراتب بهشت زیبای وعده داده شده به مؤمنین .